Qoca Co öz siyasi yetərsizliyi, demokratlar isə alternativ namizədin yoxluğu ucbatından, artıq parçalanmış ABŞ cəmiyyətini Donald Trampı prezident seçməyə məhkum edib… Belə anlaşılır ki, həm ABŞ-da, həm də Avropada bundan əndişəli olanlar istəməsələr belə, Donald Tramp dönəminə elə indidən hazırlaşmaq məcburiyyətində qalıblar…
Bütün dünyanın gözü ABŞ-da cərəyan edən daxili siyasi proseslərə dikilib. Çünki Qərb siyasi dairələri hazırda ciddi qeyri-müəyyənliklə üz-üzə qalıb. Dünyanın ən nəhəng superdövlətində baş verənlər indi bir çoxlarını narahat edir. Və bu baxımdan, yaxın perspektivdə beynəlxalq məkanda siyasi manipulyasiyaların intensivləşmə ehtimalı daha inandırıcı görünür.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Qərb siyasi dairələri ilk dəfədir, bu qədər tərəddüd keçirmək məcburiyyətində qalıb. Belə ki, ABŞ-da keçiriləcək növbəti prezident seçkilərində Ağ Evin keçmiş sahibi Donald Trampın qalib gəlməsini istəyənlərin sayı Qərbdə o qədər də çox deyil. Yəni, Qərb siyasi dairələri, xüsusilə də, Avropa Birliyi ölkələrinin mütləq əksəriyyəti ABŞ-da Bayden administrasiyasının davam etməsində, ümumiyyətlə isə demokratların hakimiyyətdə qalmasında maraqlıdır.
Məsələ ondadır ki, Avropa Birliyi ölkələri keçmiş prezident Donald Trampın hakimiyyətə gəlməsini “qoca qitə” üçün ən real təhlükə qaynağı hesab edirlər. Bu qənaətin arxasında isə əsasən, iki önəmli səbəb dayanır. Birincisi, prezident postuna yenidən iddia edən Donald Tramp Rusiyanı nə Avropaya, nə də ABŞ-a düşmən hesab etmir. Əksinə, Ukrayna savaşının başlanma məsuliyyətini Rusiyanın deyil, ABŞ və Qərbin üzərinə yükləyir. Və növbəti seçkilərdə qalib gələcəyi təqdirdə, hətta səlahiyyətlərinin icrasına başlamazdan öncə Ukrayna savaşını dayandıracağını vurğulayır.
Maraqlıdır ki, keçmiş prezident Rusiyanın ABŞ və Avropa Birliyi üçün normal tərəfdaş olma potensialını müdafiə edir, nə qədər qəribə də olsa, bu variantı mümkün sayır. Halbuki, indiki situasiyada Qərbdə bir çoxları bunu təsəvvür etməkdə belə, çətinlik çəkirlər. Əksinə, Qərbdə Rusiyaya potensial tərəfdaş deyil, məhz Avropanı təhdid edən real təhlükə kimi yanaşırlar. Və belə siyasi anlayışların mövcud olduğu durumda Donald Trampın kollektiv Qərbi Rusiya ilə tərəfdaşlığa inandırmaq şansı o qədər də cəlbedici görünmür.
Halbuki, Donald Trampın ABŞ-ın müttəfiqlərini öz hədəflərinə və planlarına inandırmaq kimi bir dərdi də yoxdur. Belə ki, keçmiş prezident siyasi məsləhətləşmələrə vaxt sərf eləmək niyyətində deyil, əksinə, dərhal hərəkətə keçmək barədə düşündüyünü biruzə verir. Onun əsas arqumenti isə belədir ki, Bayden administrasiyası Rusiya ilə qarşıdurmanı dərinləşdirməklə, bəşəriyyəti üçüncü dünya müharibəsinin astanasına gətirib. Və bu səbəbdən də, qətiyyən gecikmək olmaz.
Təbii ki, Qərbdə olan narahatlığın daha bir səbəbi Ağ Evin keçmiş sahibinin NATO-ya yönəlik neqativ mövqeyidir. Belə ki, Donald Tramp NATO-nun öz ömrünü başa vurmaqda olduğunu iddia edir. Onun fikrincə, NATO artıq qlobal hərbi-siyasi güc mərkəzi rolunu oynaya bilmir. Bu səbəbdən də, NATO-nun mövcudluğunu qorumasına külli miqdarda maliyyə vəsaiti xərcləmək yolverilməzdir. Və bu hərbi-siyasi alyansın əvəzinə yeni təhlükəsizlik sistemi yaratmağın vaxtı çatıb.
Üstəlik, Donald Tramp hesab edir ki, NATO-da təmsil olunan bəzi Avropa Birliyi ölkələri əslində, ABŞ-ın sadiq müttəfiqləri deyil. Ona görə də, ABŞ NATO-nun mövcudluğunu təmin etməklə, həmin ölkələrin təhlükəsizliyini qorumağa borclu sayıla bilməz. Yəni, ABŞ-ın keçmiş prezidenti yalnız NATO-nun ləğvinə çalışacağını vurğulamaqla kifayətlənməyib, bəzi müttəfiq Avropa Birliyi ölkələrini də üstüörtülü hədəfə alır. Və bu, o deməkdir ki, Donald Trampın prezidentliyi dövründə bəzi Qərb ölkələri olduqca ciddi problemlərlə üzləşə bilərlər.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, Qərbdə Donald Trampın Ağ Evə dönüş şansından məyusluq və narahatlıq keçirənlərin çox olması qətiyyən təəccüblü deyil. Çünki Qərbdə əmindirlər ki, əgər, Donald Tramp Rusiyanı Ukrayna savaşından qələbəyə yaxın sülh sazişi ilə çıxarmağa nail olarsa, bu, Avropa Birliyi ölkələrini Kremlin daha sərt təhdidləri altına sala bilər. Zamanla bu prosesin Avropa ölkələrinin Rusiyadan asılı vəziyyətə düşə, hətta müqavimət göstərəyə çalışan Qərb dövlətlərinin Ukraynanın taleyini təkrarlaya biləcəyi də qətiyyən istisna edilmir.
Göründüyü kimi, Qərb siyasi dairələrində indi Ukrayna savaşı ilə yanaşı, Donald Tramp təhlükəsi də əsas problemlərin sırasına daxil olub. Hələlik, yalnız bir neçə ay əvvəl ABŞ-a səfər edərək, Donald Trampla qapalı görüş keçirmiş Macarıstan baş naziri Viktor Orban özünü daha rahat hesab edir. Çünki onu Ukrayna savaşına yönəlik mövqeyi böyük ölçüdə Ağ Evin keçmiş sahibi ilə üst-üstə düşür. Və Kremldə də bütün bunlardan tamamilə məmnundurlar.
Maraqlıdır ki, ABŞ cəmiyyəti də prezidentliyə iddialı Donald Trampı dəstəkləyir. Belə ki, ABŞ-ın keçmiş və indiki prezidentləri arasında keçirilmiş ilk teledebat məhz Donald Trampın siyasi üstünlüyü ilə sona çatıb. Keçirilmiş ictimai rəy sorğularındasa, Donald Tramp seçicilərin 67 faizinin dəstəyini öz arxasına almış kimi görünür. Donald Trampla debatda mövzuları normal arqumentlər ilə izah edə bilməyən, hətta tez-tez nitq problemləri ilə diqqəti çəkən prezident Co Baydenin ictimai rəydə nüfuzu isə sürətlə aşağı doğru yuvarlanır.
İndi prezidentliyə namizədlik məsələsində hələ də inadkarlıq edən qoca Conun seçki qələbəsinə onun özündən başqa heç kim inanmır. Hətta Bayden ailəsində belə, ciddi tərəddüdlər hökm sürür. Panik durumda olan demokratlar isə vəziyyətdən çıxış yolu axtarmağa başlayıblar. Demokratlar Partiyasının Co Baydenin əvəzinə yeni prezidentliyə namizəd irəli sürməsi üçün isə variantlar o qədər də çox deyil.
Belə ki, ən optimal variant Co Baydenin özünün könüllü şəkildə seçkidən çəkilməsidir. Buna hələlik razılaşmayan Co Bayden demokratları ikinci xoşagəlməz varianta yönəlmək məcburiyyətində buraxa bilər. Yəni, Co Bayden partiya sıralarından kənarlaşdırılacağı təqdirdə, demokratlar yeni prezidentliyə namizəd irəli sürmək hüququ qazanacaq. Və digər uğurlu alternativ namizədin də hələlik olmaması demokratların ümumiyyətlə, əlini-qolunu bağlamış kimi görünür.
Belə anlaşılır ki, artıq ciddi şəkildə parçalanmış ABŞ cəmiyyəti “Bayden faciəsi” yaşayır. Belə ki, qoca Co öz siyasi yetərsizliyi ilə ABŞ cəmiyyətini Donald Trampı prezident seçməyə məhkum edib. Hətta hazırda elə bir vəziyyət yaranıb ki, Donald Tramp seçki başlamadan belə, onun qalıbi hesab olunur. Və bu, o deməkdir ki, həm ABŞ-da, həm də Avropada bundan narahat olanlar istəməsələr belə, Donald Tramp dönəminə hazırlaşmaq məcburiyyətində qalıb.(Yeni Müsavat)